Đi thăm thủ đô Prague, Cộng hoà Séc. 24 tháng 9 2025.

Hồ Ngọc Ánh

Chúng tôi vừa có chuyến đi thăm Prague, thủ đô của Cộng hoà Séc (Czech Republic). Xin gởi quý ACE vài tấm hình chụp được trong chuyến đi, với lời ghi vội, ngắn, nghe được qua lời giới thiệu của người hướng dẫn viên du lịch, người địa phương. Vì ghi vội, nên có thể có vài chi tiết trong bài này không đúng – chưa được kiểm chứng – mong mọi người bỏ qua, cứ xem như một vài hình ảnh cuối tuần xem cho vui. Cám ơn.

Prague là thủ đô của Tiệp Khắc (Czechoslovakia) ngày xưa, nhưng sau khi chế độ cộng sản ở Đông Âu sụp đổ năm 1989 - 1990, Tiệp Khắc tách ra làm hai, đó là Cộng hoà Czech và Slovakia. Prague vẫn là thủ đô của Cộng hoà Czech bây giờ. Chúng tôi phải lấy tour để có người hướng dẫn và giải thích cho mình biết thêm về lịch sử của thành phố này, cũng như của nước Czech Republic.

Nước này nằm gọn ở giữa châu Âu, nên kiến trúc mang tính đặc thù cổ kính của châu Âu. Giáp giới với Áo, Đức, Ba Lan và Slovakia. Ba, bốn tôn giáo ở đây, như Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, Do Thái giáo, Chính thống giáo (Orthodox), nên nhà thờ kiểu khác nhau. Hay cũng cùng một tôn giáo, nhưng nhà thờ được xây qua các thời đại khác nhau, như phục hưng, baroque, romanesque, nên kiểu cũng khác nhau. Hồi đệ nhị thế chiến, Đức Quốc Xã chiếm nước Czech này, nên nước này được xem là theo phe Đức Quốc Xã, nhưng thật may mắn cho thành phố Prague này là không có căn cứ quân sự hay khu kỹ nghệ nặng đóng góp cho chiến tranh, nên ít bị phe đồng minh đánh phá. Prague chỉ bị bom một lần, nhưng đó là vì phi cơ của quân đồng minh … đánh nhầm. Vì vậy, nhiều nhà thờ và những công trình xưa vẫn còn tồn tại.

Cộng hoà Czech bây giờ là một nước dân chủ, đã là một thành viên của khối NATO và cũng là một thành viên của khối EURO.

Mùa Xuân năm 1968, dân chúng Tiệp Khắc biểu tình đòi cải cách, tự do hơn, bị hồng quân của Liên bang Xô Viết qua đàn áp làm chết một số người dân Tiệp ở Prague, cũng như ở Bratislava, thủ đô của Slovakia bây giờ, nhưng đó là chuyện khác, xin đề cập đến sau. Người Czech bây giờ vừa sợ vừa ngán nước Nga của Putin, nên họ ủng hộ Ukraine tối đa. Czech mở rộng vòng tay đón nhận hơn nửa triệu người Ukraine tị nạn chiến tranh. Nghe nói chính phủ tăng thuế để lấy tiền giúp người tị nạn, và ủng hộ tài khí rất nhiều cho Ukraine. Khi chúng tôi viết bài này, Cộng hoà Czech vừa xong cuộc bầu cử quốc hội, theo thông tin trên báo chí, ông tân Thủ tướng có thể thay đổi chính sách ủng hộ Ukraine của nước này trong tương lai sắp tới.

Thủ đô Prague đẹp với những kiến trúc xưa, nằm hai bên sông Vitava. Bên kia là phố Cổ, bên này là phố Mới, có nhiều cầu bắc qua sông. Cầu được xây sáu, bảy trăm năm về trước. Xây bằng đá tảng, có nhiều tượng đẹp, được tạc/đúc công phu, cầu kỳ  dựng dọc cầu, giống như một số cầu ở Paris. Một điều thấy là lạ, là ở trung tâm thành phố, đường toàn lát đá. Đường ở phố Mới, mới được xây sau này, nên đường phố rộng rãi cho xe chạy. Ở phố Cổ thì khác, toàn đường lát đá đoán chừng cho ngựa chạy nên hẹp.

Czech ngày xưa có vua không? Có, nhưng chế độ quân chủ chấm dứt năm 1918, một năm sau cách mạng tháng Mười năm 1917 ở Nga. Hôm nay đi thăm Prague, có đến cung điện của nhà vua ngày xưa, vẫn còn y nguyên, không bị tàn phá theo thời gian hay chiến tranh. Du khách đông hết biết.

Chúng tôi có đến Old Town Hall, có lẽ đó là chỗ người ta đóng phim “The Best Offer” trước đây. Cái tháp chuông đồng hồ đó trước đây bị bom đánh sập phía phải nhưng may mắn cái tháp này vẫn còn như trong hình. Theo phim này, thì có anh chàng si tình đến chờ người mình yêu trong một quán cafe dưới tháp chuông nhà thờ này, chàng biết rằng nàng sẽ không đến, nhưng chàng vẫn đến chờ người trong mộng cho trọn một mối tình si… Có người chê chàng khờ. Ừ, khờ thì khờ. Nhớ thì nhớ. Thương thì thương. Mong thì mong. Nên vẫn đến điểm hẹn, kiểu “em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé…”

Còn bia? Nghe nói Czech làm bia “ngon nhất thế giới”. Pilsner xuất phát từ Czech. Có lần về làm việc ở Cam Ranh, ghé qua Sài Gòn, có cùng các bạn đi uống bia Tiệp ở Sài Gòn. Mấy lần đi công tác ở Hà Nội, tôi có đi uống bia Tiệp ở Hà Nội, chừ ngồi gõ mấy dòng chữ này, mình cũng uống bia Tiệp ở nhưng ở… Prague, Czech Republic, Tiệp ngày xưa.

Chưa biết gì nhiều về nước này, nhưng cảm nhận chung là một đất nước đẹp, hiền hoà, có văn hoá, có chiều dày lịch sử, giàu tuy không bằng các nước lớn như Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Ý… Nhờ thoát ra khỏi chế độ cộng sản hơn ba mươi năm nay, Czech như chắp cánh bay cao vút trong bầu trời tự do, dân chủ, căn bản cho cái gọi là “dân giàu nước mạnh”.

Một vài hình ảnh chúng tôi chụp ở Prague:

Bia Tiệp uống ở thủ đô Prague của … Tiệp ngày xưa, nay là Cộng hoà Séc.

Nhà thờ còn đó, có sửa sang lại, nhưng phía bên trái nhà thờ bị bom đánh tiêu rụi trong đệ nhị thế chiến.

Ba toà nhà với ba kiểu khác nhau.

Cổng vào phố cổ.

Sông Vitava, bên trái là phố Mới, bên phải là phố Cổ. Thấy có giống sông Hương ở Huệ mình không?

Hoạ sĩ đường phố trên cầu King Charles 4th

Một trong những tượng trên cầu King Charles.

Trong thời gian đệ nhị thế chiến, nước này theo Nazi Đức Quốc Xã, nhưng vẫn có nhiều người dân nước này âm thầm kháng chiến cùng với lính Anh, chống lại Đức Quốc Xã để giải phòng đất nước mình, đây là đài tưởng niệm dành cho họ, những người đã hy sinh.

Đồng hồ Thiên văn Praha ở nhà thờ Týn là một kiệt tác thời trung cổ với những hình chạm khắc tinh xảo của Thần Chết, một thiên thần và mười hai tông đồ, điểm chuông báo giờ mỗi giờ. Được làm từ thời trung cổ nhưng  giờ vẫn … còn chạy ngon lành.

Đường lót đá và xe tram (cable car), rất phổ biến ở các thành phố châu Âu. Hình này chụp ở phố Cổ, Prague, Cộng hoà Séc.

Các ghetto của người Do Thái ở Prague, Czech Republic, xưa và nay.

Theo người hướng dẫn chương trình đi tour, thời xưa (quên năm rồi, khoảng thế kỷ thứ 15 hay 16), Toà thánh La Mã cho rằng người Do Thái phải chịu trách nhiệm cho cái chết của Chúa Giê-su. Từ đó, người Do Thái ở Czech bị đàn áp. Họ bị dồn vào sống một chỗ, gọi là ghetto, rất chật chội, dơ dáy, bao quanh bởi bốn bức tường. Nếu muốn đi ra ngoài phố, phải đội mũ màu vàng cho đàn bà, mặc áo vàng cho đàn ông để phân biệt ai là người địa phương, ai là người Do Thái. Không mấy ai dám đi ra ngoài vì sợ bị đánh hoặc giết. Mất cả một thời gian rất lâu gần cả một thế kỷ mới được tha. Khu ghetto của người Do Thái ở Prague lúc đó vì bị lụt mấy lần, vì vấn đề vệ sinh tồi tệ, cùng những vấn đề khác, nên đã được đập phá hoàn toàn và xây dựng lại, không những chỉ bởi người Do Thái, mà cũng do nhiều chủng tộc khác. Dĩ nhiên, khi xây dựng lại lần này, là để ở chứ không phải bị nhốt như trước đây. Chỉ có mấy cái Giáo đường Do Thái (synagogue) là không bị đập phá, còn giữ lại từ thời đó. Vì vậy, mấy cái giáo đường Do Thái ở Prague được xem là lâu đời nhất châu Âu.

Nhưng, ít ai bị giết thời đó. Cho đến…

Thời đệ nhị thế chiến, Đức Quốc Xã chiếm nước Czech. Cả nước có mười triệu dân, nhưng hết ba triệu người gốc Đức sống ở vùng biên giới Đức và Czech, nên họ có cảm tình với Đức. Họ tố cáo người Czech hà hiếp họ, đó cũng là nguyên nhân chính cho Hitler thu tóm Czech về trong tay mình năm 1939. Xung đột giữa người Do Thái và Czech vẫn âm ỉ vì những vấn đề kinh tế, tôn giáo, chủng tộc.

Có khoảng 180 ngàn người Do Thái sống ở Czech vào thời đó. Cuối năm 1939, chính quyền Czech dưới sự chỉ đạo của Đức Quốc Xã bắt đầu tập trung người Do Thái vào ghetto. Một số người Do Thái thoát được khỏi Czech, ước chừng 30 ngàn người.

Trong những trại Holocausts của Đức Quốc Xã, có một trại nằm ở vùng Bohemia và Moravia, Czech. Khoảng chừng 78 ngàn người Do Thái bị đưa vào trại tập trung Holocaust này, và khoảng chừng 10 ngàn người chết ở đây, số còn lại được đưa đến những Holocausts khác ở Áo và Đức để bị giết ở đó.

Khi chúng tôi đến viếng giáo đường Do Thái mang tên Pinska, trong khu phố xưa của người Do Thái, nằm trong khu phố cổ Prague, trên những bức tường trong giáo đường, chúng tôi được cho hay người ta khắc lên đó tên của 78 ngàn người Do Thái bị giết trong những trại tập trung hay lò thiêu của Đức Quốc Xã trong đệ nhị thế chiến. Có một ông giáo sĩ ngồi đọc chậm rãi tên của những người đã mất, nghe như tiếng cầu kinh.

Khách đến viếng đông thật là đông, hết đoàn này qua đoàn khác…

Sau khi đệ nhị thế chiến chấm dứt, Czech lọt về tay của Liên Xô, người ta chỉ xử sơ sài, qua loa những người chịu trách nhiệm cho những cuộc đàn áp và đưa người Do Thái vào trại tập trung ở Czech trước đó, vì đối với người cộng sản thời bấy giờ, đây không phải chuyện của họ, giết nhau không phải do “đấu tranh giai cấp”, nên họ … phủi tay, cho chìm xuồng.

PS: Sau Đệ nhị thế chiến, người dân Czech bị khốn đốn với chế độ cộng sản nữa, nhưng đó lại là chuyện khác.

Giáo đường Do Thái (bên trái) ở thủ đô Prague, Cộng hoà Séc, được xem là một trong những giáo đường Do Thái xưa nhất ở châu Âu còn sót lại.

Với cô tour guide người Séc, trong cơn mưa…

Nhà trong khu phố ghetto ngày xưa, đã được xây dựng lại, kiểu thì hoàn toàn khác nhau tuỳ theo chủ nhân và cũng theo từng thời đại vì không xây cùng lần.

Một vài mô hình của khu ghetto Do Thái ngày xưa ở Prague.

Tên của 78 ngàn người Do Thái ở Czech Republic bị Đức Quốc Xã giết hồi đệ nhị thế chiến được khắc lên trên bốn bức tường của giáo đường Pinska.

Nghĩa trang của người Do Thái trong khu ghetto, người ta nói vì nghĩa trang rất nhỏ, nên dưới lòng đất, người ta chôn mười bốn tầng khác nhau (?). Nam thanh nữ tú thời đó muốn hẹn hò nhau thì chỉ có nghĩa trang này là nơi để gặp nhau. “Tối nay nghĩa trang nhé”, vậy là hiểu.

Bên trong một giáo đường Do Thái ở khu phố Cổ Do Thái ở Prague, có tên là Giáo đường Tây Ban Nha, vì kiến trúc sư là một người Do Thái bị ảnh hưởng kiến trúc của Tây Ban Nha.